ทำความเข้าใจเหตุกราดยิงในโรงเรียน

by DinDeng | Dec 26, 2022 | Articles บทความ, ความคิดเห็น Opinion, ไทย

ต้นฉบับ : สหายS!nk

แม้ว่าเหตุกราดยิงสังหารหมู่ที่ศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก จังหวัดหนองบัวลำภู จะเพิ่งเกิดขึ้นเมื่อวันที่ 6 ต.ค. 2565 แต่ทว่ากลับเหมือนถูกลืมเลือนไปจากหน้าสื่อโซเชียลมีเดียอย่างรวดเร็ว เหตุด้วยปริมาณข่าวสารจำนวนมาก ถึงอย่างนั้นผมก็ยังคิดว่าเหตุการณ์กราดยิงนั้นเป็นปรากฏการณ์ทางสังคมที่มีความแปลกประหลาด สะเทือนขวัญและยังคงมีประเด็นที่ไม่ถูกพูดถึงอยู่อีกมาก 

เหตุการณ์กราดยิงในโรงเรียน หรือ ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กนั้น ไม่ว่าจะเกิดขึ้นที่ประเทศใดก็ล้วนแต่มีความแปลกประหลาด เพราะมันไม่ใช่การฆาตกรรมทั่วไปที่มีแรงขับมาจากความอาฆาตพยาบาทส่วนตัว หากแต่เป็นการระเบิดของความรุนแรงออกไปยังผู้บริสุทธิ์ที่ส่วนใหญ่แล้วไม่ได้เคยมีปฏิสัมพันธ์ใดๆ กับผู้ก่อเหตุเลยด้วยซ้ำและแน่นอนว่าสาเหตุของเหตุการณ์เหล่านี้ส่วนใหญ่ก็ไม่ได้เกิดจากการที่ผู้ก่อเหตุ “เมายา” ขาดสติ และประสาทหลอน เพราะเราก็เห็นชัดเจนว่า ไม่มีคนเมายาคนไหนจะมีเจตจำนง การวางแผน และความแม่นยำในการเล็งปืนได้ขนาดนั้น มันชัดเจนว่าผู้ก่อเหตุกระทำการไปขณะที่กำลังมีสติครบถ้วน มิหนำซ้ำยังมีการไตร่ตรองเอาไว้ก่อนอีกด้วย นั่นหมายความว่าเราไม่สามารถใช้เพียงกรอบแบบ “ประสาทวิทยา” หรือ “จิตวิทยาส่วนบุคคล” ในการทำความเข้าใจเรื่องนี้ได้อย่างเพียงพอ เราจำเป็นต้องใช้กรอบแบบ “สังคมวิทยา” หรือเรื่องเศรษฐกิจ การเมือง และวัฒนธรรมมาประกอบด้วย

น่าแปลกใจว่าถ้าหากเรามาดูตามสถิติแล้ว ประเทศที่ขึ้นชื่อเรื่องเหตุกราดยิงในโรงเรียนเป็นอันดับ 1 ของโลก ไม่ใช่ประเทศกำลังพัฒนา หรือประเทศที่กำลังคุกรุ่นไปด้วยไฟสงคราม หากแต่เป็นประเทศอภิมหา “พัฒนาแล้ว” อย่างสหรัฐอเมริกา ในช่วงปี 1966 ถึง 2012 เหตุกราดยิงที่เกิดขึ้น 31% จากทั่วโลก ล้วนเกิดขึ้นในสหรัฐฯ (1) และที่น่าสนใจก็คือ อัตราความถี่ของเหตุกราดยิงเพิ่มจำนวนขึ้นเป็นเงาตามตัวไปกับการเติบโตของแนวคิดแบบ “เสรีนิยมใหม่” เหตุกราดยิงเกิดขึ้นเพียง 4 ครั้งในทศวรรษ1970 และอีก 6 ครั้งในทศวรรษ 1980 ซึ่งพอมาทศวรรษ 1990 จำนวนเหตุกราดยิงเพิ่มเป็น 25 ครั้งและเพิ่มขึ้นไปอีกเกือบเท่าหนึ่งในทศวรรษ 2000 ทว่าหลังปี 2013 เป็นต้นมา เราได้เห็นเหตุกราดยิงมากกว่า 300 ครั้ง เฉลี่ยตกสัปดาห์ละครั้งเลยทีเดียว (2)

แล้วค่านิยมเสรีนิยมใหม่เกี่ยวข้องกับการกราดยิงยังไง? เราจะเห็นได้ว่าหนึ่งในข้อถกเถียงยอดนิยมของผู้ฝักใฝ่ในระบบเศรษฐกิจแบบตลาดเสรีและเสรีนิยมใหม่ ที่มักใช้เป็นประจำในการโต้แย้งแนวคิดฝ่ายซ้ายก็คือ “ความไม่เท่าเทียมและการแข่งขัน เป็นธรรมชาติของสิ่งมีชีวิตทุกชนิด” หรือเราอาจเรียกแนวคิดนี้ว่า แนวคิดแบบดาร์วินทางสังคม ซึ่งเราจะเห็นได้บ่อยในวลี “อ่อนแอก็แพ้ไป” หลักฐานที่ยืนยันแนวคิดนี้ได้เป็นอย่างดี คือ การตัดสวัสดิการทางสังคมต่างๆ ออกไปการลดกำแพงภาษี หรือแม้กระทั่งการที่รัฐเข้าไป “อุ้ม” บริษัทยักษ์ใหญ่ที่ใกล้จะล่มในช่วงวิกฤตเศรษฐกิจ การเติบโตแบบก้าวกระโดดของลัทธิไลฟ์โค้ช และหนังสือ How to 

แนวคิดดาร์วินทางสังคมเชื่อว่าคนที่แข็งแกร่งล่าคนที่อ่อนแอกว่าได้โดยไม่ต้องรู้สึกผิด เพราะว่ามันคือ “การคัดเลือกโดยธรรมชาติ” ตามมุมมองนี้ สังคมก็เป็นแค่ “การทดลองแบบดาร์วินระดับใหญ่” เท่านั้น ตามที่ Corey Robin ตั้งข้อสังเกตไว้ มันคือโลกของ “ปัจเจกผู้แข็งแกร่งและผู้ชนะผู้โดดเดี่ยว ซึ่งได้แก่ตัวแทนทางการเงินและมือปืน” แต่ไม่ใช่ว่าใครๆ ก็เป็นผู้ชนะได้ ผู้ชายจำนวนไม่น้อย (โดยมากเป็นคนขาว) ที่ก่อเหตุกราดยิงเกิดหรือเติบโตมาในยุคเสรีนิยมใหม่และคนพวกนี้ก็กระหายที่จะเป็นผู้ชนะด้วยเหมือนกัน เช่นเดียวกับคนที่เชื่อมั่นในเสรีนิยมใหม่ทั่วไป คนเหล่านี้ชิงชังความเท่าเทียมและความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกัน แต่เชื่อในความแข็งแกร่งและการคัดเลือกโดยธรรมชาติ โลกของคนพวกนี้มีแต่ปัจเจก แต่พวกนี้รู้ดีว่าตัวเองจะไม่ประสบความสำเร็จในชีวิต พวกคนที่หดหู่ซึมเศร้าเหล่านี้จึงหาทางออกง่ายๆ ที่จะทำให้ตนสามารถลิ้มรสการอยู่เหนือคนอื่นสักครั้ง แม้จะแค่ช่วงสั้นๆ สิ่งนี้เกิดขึ้นในรูปแบบของการกราดยิงนั่นเอง คนพวกนี้กลายเป็นผู้ชนะในช่วงขณะที่ได้ฆ่าคนอื่น หลังจากนั้นก็จะปลิดชีพตัวเอง Berardi เรียกมันว่าเป็น “ความมุ่งมั่นที่จะชนะแบบเสรีนิยมใหม่ด้วยรูปแบบของการฆ่าตัวตาย” (3)

ด้วยสาเหตุนี้ทำให้ปริมาณเหตุกราดยิง “ในโรงเรียน” จึงเพิ่มขึ้นอย่างมากเป็นเงาตามตัวของแนวคิดแบบเสรีนิยมใหม่ในสหรัฐอเมริกา ที่เรียกได้ว่าเป็น “ประเทศแม่แห่งเสรีนิยมใหม่” ผู้ที่ทำการผลิตและส่งออกอุดมการณ์แบบเสรีนิยมใหม่ รวมถึงนำมาปฏิบัติใช้อย่างขยันขันแข็ง

มีอยู่หลายครั้งที่ผมได้นั่งคุยปรับทุกข์กับมิตรสหายฝั่งประชาธิปไตยด้วยกัน แล้วมิตรสหายเหล่านั้นก็ปรารภขึ้นมาว่า “กูล่ะสิ้นหวังในชีวิตจริงๆ.. (เล่าถึงปัญหาเศรษฐกิจ สังคม การเมือง และเรื่องส่วนตัว)..รู้สึกอยากตาย แต่ไหนๆ ถ้าจะตายทั้งทีก็อยากมัดระเบิดติดกับตัวแล้วไป ‘ระเบิดพลีชีพ’ ใส่รัฐสภาแม่งเลย อย่างน้อยการตายกูก็เป็นประโยชน์กับสังคม” แม้ว่าจะเป็นการพูดในเชิงตลกร้ายและผู้พูดก็ยังไม่มีใครไปกระทำการดังกล่าวจริงจัง แต่ผมมองว่าในโมเมนต์ของการพูดแบบทีเล่นทีจริงและการพูดแบบไม่ได้ตั้งใจนี่แหละ หลายครั้งได้เผยให้เห็นถึงข้อความในจิตใต้สำนึกได้เป็นอย่างดี

นอกเหนือไปจากประเด็นว่า “ในปัจจุบันจะยังมีคนยอมตายเพื่ออุดมการณ์อยู่มั้ย?” เราก็สามารถมองคำถามนี้ในมุมกลับได้ว่า “แล้วคนที่คิดจะทิ้งชีวิตไปอยู่แล้ว จะมีสิ่งใดเหลืออยู่ในจิตใจ นอกจากอุดมการณ์ที่ทำงานอยู่ในระดับจิตใต้สำนึก” มนุษย์เราดิ้นรนทำสิ่งต่างๆ สารพัด ไม่ว่าจะเป็นการเรียน การทำงาน การสร้างครอบครัว การวางแผนชีวิต การต่อสู้ทางการเมือง ฯลฯ ไปก็เพื่อพิทักษ์รักษา “ชีวิต” ของตัวเองให้ยังอยู่รอดต่อไปได้เรื่อยๆ แต่เมื่อคนๆ หนึ่งตัดสินใจจะทิ้งชีวิตตัวเอง หรืออยู่ในภาวะที่เรียกได้ว่า “ไม่มีอะไรจะเสียแล้ว” โมเมนต์ดังกล่าวอาจเผยความจริง ความเชื่อ แรงขับ และความปรารถนาของคนๆ นั้นได้มากกว่าสิ่งที่เขาทำเพื่อจะยังชีวิตให้รอดก็เป็นได้ 

ประเด็นนี้พาเราไปสู่คำถามต่อไปว่า “ในกรณีของประเทศไทยที่เหตุกราดยิงส่วนใหญ่กระทำโดยทหาร ตำรวจ (ที่ยศต่ำ) ก็เป็นได้สูงว่าเพราะคนๆ นั้นถูกกดทับด้วยระบบราชการ รวมไปถึงการถูกหลอกใช้ให้มีส่วนร่วมในธุรกิจสีเทา (เช่น การค้ายา) ทำไมคนเหล่านี้ไม่เอาความแค้นไปลงกับผู้บังคับบัญชาตัวเองที่เป็นตัวการของความแค้นนี้ หากแต่เอามาลงกับเด็กๆ ในโรงเรียน หรือประชาชนทั่วไป (เช่น เหตุกราดยิงในโคราช) ที่ไม่รู้อีโหน่อีเหน่ด้วยกันล่ะ?” 

จะเห็นได้ว่า “ความแค้นบริสุทธิ์” ไม่ได้เป็นคำตอบของคำถามนี้ หากแต่เป็น “ความแค้นที่เจือด้วยอุดมการณ์” ต่างหาก เปรียบเทียบได้กับการที่ฝ่ายประชาธิปไตยถ้าหากคิดว่าจะต้องตายแล้ว ก็อาจเลือกไป “ระเบิดพลีชีพ” ใส่พวกผู้นำเผด็จการ หรือรัฐสภา แต่ที่แน่ๆ คงไม่ออกไปกราดยิงในโรงเรียนเป็นแน่ ในขณะที่บุคคลซึ่งถูกปลูกฝังมาโดยอุดมการณ์แบบฝ่ายขวา ไม่ว่าจะเป็นขวาแบบเสรีนิยมใหม่ “อ่อนแอก็แพ้ไป มีแต่ผู้แข็งแกร่งที่สุดที่จะอยู่รอด” หรือ ขวาแบบศักดินาไทยๆ ที่มีค่านิยมว่าคนที่อยู่ในชนชั้น หรือตำแหน่งที่สูงกว่าย่อมมีความชอบธรรมในการรังแกคนที่อ่อนแอกว่า อยู่ในแรงค์ต่ำกว่า และมีชนชั้นต่ำกว่า 

แม้ว่าจะมี “แรงขับ” ทางอารมณ์อันมาจากความรู้สึกถูกกดทับ สิ้นหวัง และโกรธเกรี้ยวเหมือนกันหากแต่ถ้ามี “ตัวกรองทางอุดมการณ์” ต่างกัน การแสดงผลของแรงขับนั้นก็ย่อมต่างกันไปด้วย 

ซึ่งในระดับของความรู้สึก ฝ่ายประชาธิปไตยรู้สึกว่าต้นเหตุของความทุกข์ทรมานในชีวิต เกิดขึ้นมาจากผู้นำฝ่ายเผด็จการและระบบเศรษฐกิจสังคม ส่วนฝ่ายขวาจะมองว่าที่ตัวเองเผชิญกับความทุกข์ทรมานนี้ มาจากการที่ตัวเอง “มีแรงค์ทางสังคมที่ไม่สูงพอ” พวกเขาต้องการจะรู้สึกถึงการเป็น “ผู้ชนะ” อย่างน้อยสักครั้งหนึ่งก่อนที่ตัวเองจะตาย 

แต่เขาจะเป็น “ผู้ชนะ” ได้หรือ? ถ้าหากส่วนสำคัญของที่มาแห่งอำนาจของพวกเขา มาจากสถาบันราชการที่หยิบยื่นยศ (แม้จะเล็กน้อย) และตำแหน่งแห่งที่ทางสังคมให้พวกเขา นอกจากนี้การเข้าไป “กราดยิง” ในสถานีตำรวจ หรือค่ายทหาร ก็ย่อมมีโอกาสสูงที่เขาจะถูกระงับยับยั้งเหตุด้วยความที่สถานที่นั้นๆ เต็มไปด้วยผู้คนที่มีศักยภาพในการใช้ความรุนแรง การกราดยิงในโรงเรียน ศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก และที่ชุมชนของพลเรือนทั่วไป จึงเป็นสนามที่เหมาะสมให้คนเหล่านี้ได้สำแดงอำนาจและความเป็นผู้ชนะครั้งสุดท้าย 

ในการพูดถึงประเด็นเหล่านี้ กรอบนึงที่เราจะละเลยไม่ได้ก็คือ กรอบความคิดเรื่องเพศ เพราะส่วนใหญ่ หรืออาจจะเกือบทั้งหมดของเหตุกราดยิงเหล่านี้ล้วนมีผู้ชายเป็นผู้กระทำการ หรือต่อให้ไม่ใช่เหตุกราดยิง แต่เป็นเหตุฆาตกรรมหมู่ครอบครัวตัวเอง ก็มักจะเป็นฝ่ายผู้ชายเป็นผู้ก่อการ ทั้งนี้ไม่ได้จะสื่อไปในแนวเหยียดเพศว่าเหล่าชายแท้เป็นตัวการของความรุนแรงทั้งปวงในสังคม หากแต่จะเป็นการมองเพศชายผู้กระทำการในฐานะที่เป็น Object (ผู้ถูกกระทำ) จากระเบียบวิถีแห่งทุนนิยม-เสรีนิยมใหม่ ซึ่งผู้เขียนจะขอนำเรื่องนี้ไปขยายความต่อในบทความ ชื่อ “Incel ชายแห่งชายชอบ” ที่จะเป็นบทความต่อไป 

โดยสรุปแล้ว แม้ว่าเราอาจไม่ได้คำตอบที่สมบูรณ์แบบในการอธิบายเหตุกราดยิงในโรงเรียน แต่ผมเชื่อว่าถ้าหากปรากฏการณ์ทางสังคมบางอย่างเกิดขึ้นในลักษณะที่พ้นไปจากความเป็นปัจเจก หมายความว่า มีการก่อเหตุในลักษณะเดียวกันซ้ำๆ โดยที่ผู้ก่อเหตุไม่ได้รู้จักกันหรือวางแผนร่วมกันมาก่อน เราไม่อาจจะใช้เพียงกรอบแบบประสาทวิทยา (การสรุปว่าผู้ก่อเหตุกระทำการไปเพราะเสพยา หรือมีความผิดปกติทางสารสื่อประสาท) หรือจิตวิทยาส่วนบุคคล (ผู้ก่อเหตุมีปมในวัยเด็ก) หากแต่ต้องใช้กรอบทางสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ เข้ามาใช้วิเคราะห์ด้วย เพื่อให้เห็นถึงความเชื่อมโยงที่หายไปของปรากฏการณ์ทางสังคมที่เกิดขึ้น ผู้เขียนหวังว่าบทความนี้จะช่วยยกระดับการถกเถียงในประเด็น “เหตุกราดยิงในโรงเรียน” ไปสู่ขั้นที่เราเห็น “ปัญหาที่ซ่อนอยู่ในปัญหา” ได้ชัดเจนยิ่งขึ้น เพื่อวางแผนระงับยับยั้ง หรือเริ่มแก้ปัญหาจากรากฐานในโอกาสต่อไป 

อ้างอิง:

(1) https://www.bbc.com/thai/articles/clm8lx797gyo

(2) หน้า162 หนังสือ “เมื่อโลกซึมเศร้า” ของ สรวิศ ชัยนาม

(3) หน้า 161 หนังสือ “เมื่อโลกซึมเศร้า” ของ สรวิศ ชัยนาม

มนุษย์ล่องหน

by DinDeng | Nov 28, 2022 | Articles บทความ, ความคิดเห็น Opinion, ไทย

คุณบริโภคแรงงานที่มองไม่เห็นในขณะเดียวกันแรงงานที่คุณขายออกไป ก็มิอาจมองเห็นได้เช่นกัน พวกเราล้วนแปลกแยกจากสิ่งที่เราผลิตและสิ่งที่เราบริโภค จะเป็นไปได้บ้างไหม ที่เราจะมองทะลุม่านหมอกแห่งความยุ่งเหยิงไปเจอ ”แรงงาน” ที่ถูกซ่อนไว้ได้สักที

ความเป็น”ทางผ่าน” (Liminality)

พื้้นที่ๆมีความเป็นลิมินอล(Liminal) หรือ ลิมินอลสเปซนิยามได้ว่าเป็น “พื้นที่ว่างทางกายภาพระหว่างจุดหมายหนึ่งไปยังจุดหมายต่อไป” ตัวอย่างของพื้นที่เหล่านี้ได้แก่ โถงทางเดิน,สนามบินและถนน สถาปัตยกรรมแนวบรรษัทสมัยใหม่ (Modern corporate architecture) มักถูกวิพากษ์วิจารณ์ว่ามีความลิมินอลสูงเพราะมันดูเรียบ,ขาดบุคลิก,มันไม่ใช่เป้าหมายใดเป้าหมายหนึ่ง มันเป็นแค่ “ทางผ่าน” เท่านั้น มันขาดจิตวิญญาน ข้อวิจารณ์เหล่านี้มักถูกใช้กับ “ศิลปะแนวบรรษัทเมมฟิส” (corporate Memphis art style) มันคือเหล่าการออกแบบคาแรคเตอร์ผู้คนแบนๆ เรียบๆ จืดๆ ที่ปรากฏเกลื่อนกลาดในการตลาดของบรรษัทต่างๆ ผมจะขอย้ำอีกครั้งว่ามันไร้ซึ่งจิตวิญญาณ 

ที่กล่าวมาเป็นการวิจารณ์ในมุมมองแบบสุนทรียศาสตร์ถึงความเรียบเฉยจืดชืด ขาดปฏิสัมพันธ์ และดูห่างเหิน แต่เราก็สามารถนำแนวคิดนี้มาใช้มองผู้คนจริงๆ ในชีวิตประจำวันที่เราต่างประสบพบเจอ ซึ่งทำให้เราเห็นถึงความจริงอันน่าเจ็บปวด ความจริงที่ว่าผู้คนนับพันล้านคนที่ลงมือสร้างและช่วยกันพยุงโลกของเราไว้ พวกเขาล้วนแต่เป็น “มนุษย์ทางผ่าน” เป็นแรงงานที่มิอาจมองเห็นผู้ผลักกลจักรแห่งทุนให้หมุนต่อไป พวกเขา คือ 

เหล่าผู้คนที่ขนผักไปวางบนเชลฟ์ในห้างสรรพสินค้าตลอดค่ำคืน 

พนังงานโกดังที่ขนย้ายสินค้าตั้งแต่พลบค่ำยันย่ำรุ่ง

พนักงานท่าเรือและเหล่ากะลาสีที่เดินเรือบรรทุกสรรพสินค้าแสนมีค่าที่พวกเราสั่งซื้อมา

เหล่าคนงานในฟาร์มที่ต้องขมักเขม้นเค้นงานบนผืนแผ่นดินแสนไกลจากบ้านของพวกเขา

ผู้คนเหล่านี้เอง..

คือ “แรงงานทางผ่าน” เป็น “มนุษย์ทางผ่าน” ที่ค้ำยันเสาหลักแห่ง “สังคมทุนนิยมอันศิวิไลซ์” ให้หยัดยืนต่อไป มิาจมองเห็นได้ผ่านสายตาเมินเฉยของเหล่าผู้บริโภค 

แน่นอนว่าส่วนใหญ่ของแรงงานที่กล่าวมานี้ เป็นผลมาจากการขูดรีดของผู้คนในซีกโลกเหนือ ที่กระทำต่อผู้คนในซีกโลกใต้ ปฏิสัมพันธ์เดียวหากจะพึงมี ระหว่างแรงงานที่กำลังเก็บฟาง กับ คนที่กำลังกินสเต็กเนื้อจานโปรด คือ ตอนนักท่องเที่ยวจากประเทศเจ้าอาณานิคม ไปเที่ยวประเทศอดีตใต้อาณานิคมไกลปืนเที่ยง เขาอาจเผลอเหลือบมองแรงงานผู้น่าสงสารเหล่านั้นขณะกำลังแบ็คแพ็คกิ้ง หรือไม่ก็เขากำลังอ่านผลิกหน้าหนังสือ National geographic เขาอาจเปิดไปเจอศพของกะลาสีเรือโดนคลื่นซัดขึ้นมาเกยบนชายหาด

แต่ในซึกโลกใต้เราอาจเรียกได้ว่าแรงงานทางผ่านนั้นอยู่ในสภาวะ “กึ่งล่องหน” สำหรับชนชั้นบน ถือว่ามีปฏิสัมพันธ์บางอย่างระหว่างชนชั้นอยู่เหมือนกัน แม้ว่าจะถูกคั่นและคัดกรองผ่านรูปแบบของทุน เหล่าผู้ดีกรุงเทพขณะนั่งอยู่ในรถติดแอร์คันงาม ก็อาจมองเห็นสลัมในกรุงเทพแบบผ่านๆ ในชีวิตแต่ละวัน ทว่ามองเห็นจากระยะไกล

ใครกันที่ปลูกข้าวของผม

ใครกันที่ปลูกข้าวของผม

ใครกันที่ฆ่าไก่ให้ผมกิน

ใครกันเป็นคนถักทอเสื้อตัวนี้

–

ข้าวเป็นยังไงบ้าง ?

คุณกินไก่ของคุณหมดมั้ย ?

เสื้อผ้าใส่สบายรึเปล่า ?

–

แล้วพวกเขาเหล่านั้นชื่ออะไร ? พวกเขาเป็นยังไงบ้างวันนี้ ? พวกเขาสบายดีไหม ? พวกเขากำลังมีความรักรึเปล่า ? 

แล้วแม่กับยายของพวกเขาล่ะ ? เหล่าแรงงานการผลิตซ้ำ (1) ผู้ถูกซ่อนไว้ในใต้ถุนบ้าน ผู้ช่วยสร้างเหล่ามนุษย์ทางผ่านที่ผมรู้สึกเป็นหนี้บุญคุณยิ่งนัก พวกเขา (เหล่าแรงงานการผลิตซ้ำ) เองก็มีส่วนร่วมในการผลิตไก่ในแกงที่ผมกิน,ข้าวในจาน,เสื้อที่ผมสวมใส่ ผู้คนรุ่นแล้วรุ่นเล่าผู้เป็นแรงงานล่องหน ถูกขูดรีดเอากำไร ถูกซ่อนไว้ในใต้ถุนบ้าน ไม่ว่าเขาจะอยู่ที่บ้าน,ในโรงงาน หรือ ในคลังสินค้า 

ผมถูกสร้างขึ้นบนหลังของแรงงานเหล่านี้ เช่นเดียวกับคุณผู้อ่าน คุณเองก็เป็นมนุษย์ล่องหนเหมือนกัน 

(1) แรงงานแห่งผลิตซ้ำ (Reproductive labour) คือ แรงงานที่ทำงานในหน้าที่ๆ จำเป็นต่อระบบทุนนิยมแต่ไม่ถูกนับเป็นการผลิต เช่น การดูแลเด็ก,คนชรา,กวาดบ้านถูบ้าน,ทำอาหาร ฯลฯ (ผู้แปล)

–

เหล่าบรรพบุรุษล่องหน

เหล่าแรงงานล่องในตลอดประวัติศาสตร์ที่ผ่านมามีส่วนร่วมต่อทุกแง่มุมของวัตถุ และ ภูมิปัญญา ของสรรพสิ่งในชีวิตเรา ไม่ว่าแรงงานนั้นจะได้รับค่าจ้างหรือไม่ ถนนในเมืองลอนดอนถูกปูโดยแรงงานล่องหนจากประเทศใต้อาณานิคม คูคลองและทางน้ำในประเทศไทยถูกขุดก่อโดยแรงงานไพร่ไร้ค่าจ้าง หม้อหุงข้าวที่ผมใช้ทำอาหารเที่ยง ถูกประดิษฐ์และพัฒนามากว่าศตวรรษโดยวิศวกรไฟฟ้าล่องหน ใครกันที่เดินแบกกระสอบข้าวผ่านถนนที่ถูกปูคูที่ถูกขุด ใครกันสอนพวกเขาใช้ช้อน สอนพวกเขาเดิน สอนพวกเขาพูด สอนให้อ่านเขียน สอนให้เข้าสังคมเป็น ?

โศกนาฏกรรมที่แท้จริง คงเป็นการที่แรงงานล่องหนส่วนใหญ่ ล้วนแต่ตรากตรำทำงานเพื่อผลิตซ้ำและพัฒนาระบบและเงื่อนไขที่จะกลับมาขูดรีดพวกเขาเองให้มากกว่าเดิม 

กว่า 117 พันล้านชีวิตตลอดประวัติศาสตร์ที่ผ่านมา เราจะหยั่งถึงบุญคุณทั้งหมดที่เขาให้เราได้หรือ ?

เช่นนั้นแล้ว ทำไมเราจะยังกล้าอ้างว่าสิ่งนั้นสิ่งนี้ เป็นของๆเรา

“นี่คือเสื้อยืดของฉัน นี่คือโทรศัพท์ของฉัน นี่คือบ้านของฉัน” 

ช่างไร้เหตุผล,คับแคบ และ หยามเหยีดเป็นอย่างยิ่ง

–

พวกเราล้วน คือ ความว่างเปล่าหากปราศจากแรงงานล่องหนของคนอื่น 

ใครกันที่ปลูกข้าวของผม

ใครกันที่ฆ่าไก่ให้ผมกิน 

ใครกันเป็นคนถักทอเสื้อตัวนี้ 

แล้วพวกเขาเหล่านั้นชื่ออะไร ? พวกเขาเป็นยังไงบ้างวันนี้ ? พวกเขาสบายดีไหม ? พวกเขากำลังมีความรักรึเปล่า ? 

ใช่อยู่ ที่คำถามนี้มันฟังดูบ้า แต่ศักยภาพในการสร้างความเปลี่ยนแปลงที่มีความหมายได้ ขึ้นอยู่กับการพัฒนาปฏิสัมพันธ์บางอย่างต่อมนุษย์ล่องหน พูดให้ชัดก็คือ “ระหว่างมนุษย์ล่องหนด้วยกัน” พัฒนาการตระหนักรู้ถึงการมีอยู่ของกันและกัน ตระหนักถึงการที่พวกเราถูกกดขี่ และ พวกเราถูกบังคับให้กดขี่กันเองอย่างไร 

–

คุณเคยไปที่คลังเก็บอาหารตามร้านสรรพสินค้าไหม ? มันเป็นประสบการณ์น่าขนลุก เป็นตัวอย่างของ “สภาวะทางผ่าน” ที่ชัดเจน ลังไม้สูงเท่าภูเขาทะมึนถูกหุ้มด้วยพลาสติกสองชั้น มีกระดาษ A4 แผ่นเล็กๆ ติดเพื่อรายละเอียดสินค้าไว้ ช่างดูห่างไกลจากอาหารบนชั้นวางในห้างที่ดูอุดมสมบูรณ์ เหล่าอาหารล่องหนพวกนี้กำลังรอการปรากฏตัว เช่นเดียวกับเหล่ามนุษย์ล่องหนที่มีสถานะคล้ายกับผีวิญญานรอผู้พบเห็น 

–

คุณเคยพูดคุยกับคนขับ Grab บ้างไหม ?

หรือพนักงานที่นำสินค้าจาก Shopee มาส่งให้คุณ ?

หรือคุณป้าที่ทำก๋วยเตี๋ยวตรงจุดแวะพักระหว่างนั่งรถบัสทางไกล ? 

–

ไม่นานมานี้พวกเราได้ร่วมประชุมวงฝ่ายซ้าย ซึ่งสมาชิกส่วนใหญ่มาจากกรุงเทพ หลังคุยกันไปได้สักพักบทสนทนาก็นำมาสู่อารมณ์น่ากำหมัดของคำถามที่ว่า “เราจะคุยกับพวกเขายังไง ?” บอกจากใจจริงเลยว่าพวกเราค่อนข้างตกใจ “อะไรกันวะ ? พวกคุณไม่เคยคุยกับพวกเขาเรอะ ?” พวกเราคิดในใจ แต่ยังมีเรื่องที่น่าตกใจกว่านั้น นั่นคือสำนึกอันพิลึกพิสดารว่า พวกเราจะต้องคุยกับพวกเขา มันเป็นบทบาทของเราที่จะไปช่วยให้พวกกรรมาชีพตาสว่างถึงที่มาของความทุกข์ทรมานในชีวิตของพวกเขา พวกเราไม่สามารถแค่ไปถามพวกเขาว่า “วันนี้เป็นไงบ้าง?” หรือ “ทำงานที่นี่มานานแค่ไหนแล้ว?” หรือ “คุณชอบการทำงานที่นี่ไหม?”   ไม่.. พวกเราจะต้อง สอนพวกเขาเกี่ยวกับมาร์กซิสต์

การปฏิสัมพันธ์เป็นกระบวนการที่มีการ “ให้และรับ”

มันเริ่มต้นด้วยพื้นฐานง่ายๆ : “คุณเป็นยังไงบ้าง ?”

แม้ว่าคุณอาจไม่ได้เจอคนๆ นี้อีกเลยก็ตาม

ใครกันที่ปลูกข้าวของผม 

ใครกันที่ฆ่าไก่ให้ผมกิน 

ใครกันเป็นคนถักทอเสื้อตัวนี้

–

แล้วพวกเขาเหล่านั้นชื่ออะไร ? พวกเขาเป็นยังไงบ้างวันนี้ ? พวกเขาสบายดีไหม ? พวกเขากำลังมีความรักรึเปล่า ? 

พวกเราอาจไม่ได้คำตอบของคำถามนี้ทั้งหมด แต่พวกเราสามารถเริ่มต้นได้ นี่คือโครงการสลายความล่องหน เพื่อจะโอบอุ้มผู้คนเหล่านั้น เพื่อโอบอุ้มพวกเราเอง ขึ้นมาจากความล่องหน ขึ้นไปสู่การปรากฏตัว การถูกมองเห็นได้ สิ่งสำคัญ คือ โครงการนี้ก็เหมือนโครงการร่วมมือกันทั้งหมด มันจะเกิดขึ้นได้ก็ต่อเมื่อพวกเราทุกคนร่วมมือกัน 

อย่าหลงลืมแม้เพียงวูบเดียว ว่าคุณเองก็เป็นมนุษย์ทางผ่าน เป็นมนุษย์ล่องหน ทุ่มเทแรงงานของตนลงไปในความว่างเปล่า เป็นเพียงผู้โดยสารคนนึงในเบาะหลังแท็กซี่ เป็นแค่ลูกค้าคนหนึ่ง ในร้านอาหารที่แออัด เป็นแรงงานล่องหนขายแรงงานของตน คุณเองคือความว่างเปล่า วิธีเดียวที่คุณจะมีตัวตนในสายตาของคนอื่น วิธีที่จะออกจากสภาวะทางผ่านนั้น คือ เราต้องออกจากมันให้ได้ด้วยกัน